Hoe een burn-out te vermijden als zelfstandige?

Als zelfstandige is het geen evidentie om even een pauze in te lassen ... Gedreven door de passie voor het werk maar ook door de angst om te falen beschouwen vele zelfstandigen een evenwichtige work-lifebalance niet altijd als een prioriteit. Zijn zelfstandigen daardoor vatbaarder voor een burn-out dan werknemers? En hoe kunnen ze er weer bovenop geraken?

Zelfstandigen en arbeidsongeschiktheid

Het aantal werknemers en werkzoekenden dat langer dan een jaar afwezig is, kende in ons land de afgelopen jaren een forse stijging. Volgens cijfers van het RIZIV ging het tussen 2017 en 2021 om een toename met 22,41%. Maar tijdens diezelfde periode nam ook het aantal zelfstandigen met een arbeidsongeschiktheid van meer dan een jaar met 18,95% toe. In beide gevallen was er telkens sprake van een hoger percentage arbeidsongeschikte vrouwen.

Zelfstandigen werden echter tot mei 2019 niet vergoed door het RIZIV voor hun eerste maand arbeidsongeschiktheid (vandaag bedraagt deze periode 7 dagen). Dat kan dus een impact hebben gehad op het aantal arbeidsongeschikte zelfstandigen in 2017 en 2018.

Daarnaast blijkt uit een Noorse studie die wordt aangehaald in een onderzoek naar zelfstandigen, kanker en werk van de VUB dat zelfstandigen zich vaker dan werknemers schamen voor hun ziekte en/of arbeidsongeschiktheid. Bovendien kunnen de financiële gevolgen van een dergelijke situatie zelfstandigen ertoe aanzetten om te blijven werken ondanks het tegengestelde advies van de arts.

Psychische aandoeningen en burn-outs in België

Psychische aandoeningen zijn momenteel een van de meest voorkomende redenen voor arbeidsongeschiktheid.

Van de mensen die op 31 december 2021 langer dan een jaar arbeidsongeschikt waren, was dat voor 36,44% te wijten aan een psychische aandoening. Volgens het RIZIV ging het dan vooral om depressies of burn-outs. De grootste stijging deed zich voor bij zelfstandigen: +59,22%, tegenover +45,8% bij werknemers en werkzoekenden.

Volgens een onderzoek uit 2022¹ viel het grootste risico op een burn-out te bespeuren bij de volgende categorieën van zelfstandigen:

• dertigers
• zelfstandigen die al meer dan 3 jaar een bedrijf hebben
• zelfstandigen die personeel hebben aangenomen
• zelfstandigen die in de bouw of de horeca werken

Volgens hetzelfde onderzoek dacht slechts 41,1% van de zelfstandigen met burn-outsymptomen dat ze tot hun pensioen zouden kunnen blijven werken. En de helft voegde eraan toe dat dit alleen mogelijk zou zijn door de werkdruk aan te passen ...

Een goede mentale gezondheid als zelfstandige

Zoals hierboven al vermeld, is het behoud van de mentale gezondheid verre van eenvoudig voor zelfstandigen in België. Hieronder volgen enkele mogelijke denkpistes/oplossingen voor een goede mentale gezondheid als zelfstandige.

1. Zorg voor een evenwichtige work-lifebalance
   

   Wie operationeel en efficiënt wil zijn, moet ook pauzes nemen. Op de eerste plaats bent u een mens met sociale en emotionele behoeften, maar ook met behoeften om te ontkoppelen. Minimaliseer deze behoeften dus niet, vanuit de idee dat ze niet meteen zouden bijdragen aan het dagelijkse takenpakket ... Als zelfs het nemen van een lunchpauze moeilijk lijkt, begin dan klein met kortere maar regelmatige pauzes. Wist u dat sommige apps of smartwatches u eraan kunnen herinneren om een pauze te nemen en/of een wandeling te maken om uw hoofd leeg te maken en uw benen te strekken?

2. Voorzie een plan B
   Of u nu als zelfstandige of als werknemer werkt, wanneer de werkdruk toeneemt, heeft iedereen de neiging om zich te concentreren op de dringende taken ... Hoewel dit een gezonde reactie is op bepaalde pieken in de werkdruk, bijvoorbeeld door seizoensgebonden factoren, is het niet de bedoeling dat dit een levensstijl wordt. Voordat u aan uw ondernemerscarrière begonnen bent, maar ook op de momenten dat uw bedrijf aan veranderingen onderhevig was, hebt u natuurlijk de tijd genomen om de levensvatbaarheid van uw bedrijf te controleren en de impact van de veranderingen in te schatten. Maar vergeet ook niet om enkele haalbare, gedocumenteerde exits te plannen voor het geval u een stap achteruit moet zetten.
3. Ken uw bondgenoten
   Het is niet omdat u alleen aan een avontuur begint dat u ook alles alleen moet doen. Wist u bijvoorbeeld dat er een specifiek statuut bestaat voor meewerkende echtgenoten?

   Uw familie en vrienden kan u van tijd tot tijd om steun vragen. Maar ga ook op zoek naar interessante initiatieven die rondom u worden georganiseerd. Of het nu gaat om extra financieringsmogelijkheden of psychologische steun, de verschillende actoren van het sociale weefsel doen steeds meer om de zelfstandigen in België te helpen.

   Enkele voorbeelden:

   • Ik voel me goed op het werk, een initiatief van de FOD Sociale Zekerheid met talrijke praktische tips voor zelfstandigen en werknemers die gevoelig zijn voor stress of burn-out.
   • Zelfstandige zonder stress, met onder andere een test om uw stress te evalueren en oefeningen en artikels in verband met het emotionele, financiële en professionele evenwicht als zelfstandige.
4. Bescherm uzelf tegen onaangename verrassingen
   Omdat u onaangename verrassingen nooit helemaal kan uitsluiten, is het als zelfstandige belangrijk om uzelf financieel te beschermen tegen de verschillende gezondheidsproblemen die uw bedrijf in gevaar kunnen brengen. Bepaalde verzekeringen kunnen u de gemoedsrust geven die u verdient:
   • Gezondheid: er zijn verschillende soorten verzekeringen (meestal een hospitalisatieverzekering en een verzekering voor ambulante zorgen) die dekking bieden voor gezondheidskosten in geval van ziekte of andere medische problemen. Ze kunnen de kosten van consultaties, medicatie, hospitalisatie enzovoort dekken, zodat u voor uw gezondheid kan zorgen zonder te vrezen dat deze kosten uw inkomsten zullen verminderen.
   • Arbeidsongeschiktheid: er zijn verschillende soorten verzekeringen die zelfstandigen beschermen in geval van een tijdelijke of langdurige arbeidsongeschiktheid, zoals een burn-out. Afhankelijk van het type verzekering en de aangeboden dekkingen, kunnen de terugbetalingen en uitsluitingen verschillen, maar het hoofddoel van deze polissen is altijd om u te compenseren voor de gemaakte kosten en/of gederfde inkomsten als gevolg van een periode zonder werk. Dat betekent dat u uw zelfstandige activiteit kan starten of voortzetten zonder bezorgd te moeten zijn over uw financiële toekomst.

   Het is belangrijk dat u alle opties zorgvuldig bestudeert om te bepalen wat het beste aansluit bij uw behoeften, afhankelijk van uw beroepsactiviteit. Aarzel niet om contact op te nemen met een verzekeringstussenpersoon, die u kan helpen om de meest geschikte keuze te maken.

   Bent u net begonnen als zelfstandige maar weet u niet zeker dat u aan alles gedacht hebt? Lees ons artikel “Een stappenplan om uw eigen zaak te starten” om na te gaan of u alle vakjes hebt aangevinkt.