Wie denkt aan de link tussen klimaat en water, denkt vooral aan overstromingen en droogte. Een focus op kwantiteit, dus. Maar de klimaatverandering en de daaraan verbonden weersverschijnselen kunnen een dramatische impact hebben op de kwaliteit van ons water. Dat zagen we in ons land met de beruchte ‘waterbom’ in Wallonië in 2021. ‘Bij zo’n overstroming spoelt alles wat los en vast hangt mee, dus ook alle schadelijke stoffen’, vertelt Thomas de Groote van River Cleanup, een organisatie die wereldwijd rivieren opnieuw schoon en plasticvrij wil maken.
AXA-leerstoel ‘Water Quality and Global Change’
Toch moet alles in het juiste perspectief geplaatst worden, benadrukt Ann Van Griensven, professor hydrologie en waterbouwkunde aan de VUB en directeur van de AXA-leerstoel Water Quality and Global Change.
‘Socio-economische factoren – de mens dus – hebben de grootste impact op de waterkwaliteit’, legt ze uit. ‘Regio’s ontwikkelen economische activiteiten waardoor ze rijker worden, maar die economische activiteit zorgt vaak voor watervervuiling. Daarop volgen dan maatregelen om die vervuiling tegen te gaan, door middel van onder meer waterzuivering. Die evolutie gaat altijd in cycli. Globaal genomen ziet het er nu naar uit dat het de verkeerde richting uitgaat met de waterkwaliteit in Afrika als gevolg van de economische activiteit. En in Azië zien we signalen dat de focus daar nu verschuift naar oplossingen voor die problemen.’
In die optiek moet de impact van de klimaatverandering vooral worden beschouwd als een bijkomende stressfactor voor onze waterkwaliteit, is het oordeel van Van Griensven en de Groote.
Maar dit is wel een zeer belangrijke stressfactor. ‘Veel mensen leggen de link niet tussen klimaat en waterkwaliteit’, zegt de Groote. ‘Die bewustwording kan en moet nog veel beter worden.’
De Groote illustreert dit met het verhaal van de Vesder, een van de rivieren die door de waterbom van 2021 in een verwoestende vloedgolf veranderde. ‘De waterkwaliteit van de Vesder, ooit zwaar vervuild door de linnenindustrie, is 30 jaar in de tijd teruggekatapulteerd. De oorzaak daarvan is een combinatie van de vernieling van alle waterzuivering, de meegespoelde plastic, metalen en oliën en de infiltratie van invasieve plantensoorten die de natuurlijke vegetatie vernielen.’
De waterbom van 2021 heeft de waterkwaliteit van de Vesder dertig jaar terug in de tijd gekatapulteerd.
Van Griensven vult aan met een voorbeeld van het andere uiterste: droogte. ‘Droogte leidt tot de verzilting van getijdenrivieren zoals de Schelde. Door het dalende debiet van de rivier, als gevolg van de droogte, geraakt het zoute zeewater bij vloed veel verder stroomopwaarts. Dat heeft ook gevolgen voor onze drinkwatervoorziening. Zout water is ongeschikt om er drinkwater van te maken, wat met name in het Albertkanaal een probleem kan worden.’
Maar er zijn ook oplossingen. En die moeten we in de natuur gaan zoeken. ‘Door natuurgebieden te creëren die groot genoeg zijn om als waterbuffer te fungeren, krijgen we enorme wateropslaggebieden met kwalitatief hoogstaand water’, zegt Van Griensven. ‘De Haven van Antwerpen kon zo al tijdens een droogteperiode terugvallen op water van het Biesbosch in Nederland.’
Maar om dergelijke oplossingen ook elders te ontwikkelen is tijd nodig, en kennis. Net die kennis hoopt Van Griensven via de AXA-leerstoel Water Quality and Global Change te verwerven.
‘Het ontbreekt ons nog te vaak aan gegevens’, aldus Van Griensven. ‘In veel gebieden in de wereld wordt helemaal niks gemeten van de waterhuishouding. Door via allerhande initiatieven die datavergaring wereldwijd te verbeteren, willen we modellen ontwikkelen die globaal en lokaal kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van oplossingen.’
Daarvoor zijn uiteraard middelen nodig. ‘Investeren in leerstoelen zoals die van professor Van Griensven is cruciaal om de kennis te ontwikkelen om tot oplossingen te komen. In België heeft het AXA Research Fund al 24 onderzoeksprojecten gefinancierd voor een bedrag van 8,7 miljoen euro’, zegt Dina Iosifidis, Sustainability Manager bij AXA Belgium.
AXA Hearts In Action
Elk jaar nemen honderden AXA-medewerkers via het vrijwilligersprogramma ‘AXA Hearts in Action’ samen met River Cleanup deel aan opruimacties in België. Drie jaar na de rampzalige overstromingen in het zuiden van het land keren de AXA-vrijwilligers in juni 2024 terug naar de getroffen regio om er de laatste resten afval op te ruimen. Ze trekken ook naar de Scheldebocht aan de Belgische kust en doen voor het eerst een opruimactie in Brussel. AXA Belgium verwacht dat er zo’n 2.000 vrijwilligers zullen deelnemen.
Droogte leidt tot de verzilting van getijdenrivieren zoals de Schelde. Dat heeft gevolgen voor onze drinkwatervoorziening.
In samenwerking met:
