Rechtsbijstand in de publieke sector.
Zeker niet alleen om advocaten te betalen

Wie voor de strafrechter moet verschijnen, neemt best een advocaat onder de arm. Maar naast de strafrechtelijke verdediging, bestaan er nog andere, misschien wat minder gekende diensten binnen de waarborg ‘rechtsbijstand’. Is artikel 52 altijd een verplichting? En wanneer geef je iets aan binnen de verzekering ‘Burgerlijke Aansprakelijkheid (BA)’ en wanneerbinnen de waarborg ‘Rechtsbijstand’? Een woordje uitleg door Nils Degryse, legal advisor bij Legal Village. 

Een omgevallen boom, een ingedeukte paal, een loketbediende of politieagent die wordt aangevallen door een derde en een schadevergoeding eist, een ontslag dat wordt betwist … Een slecht verlichte baan waar werken aan de gang zijn en waar 's avonds een weggebruiker valt in een grondverzakking zonder signalisatie ... Of te brede vrachtwagens die de verkeersdrempels beschadigen.

Voor tal van schadegevallen sluiten publieke overheden een verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid met rechtsbijstand af.

Wanneer doet u beroep op de BA, wanneer op rechtsbijstand?

Ter herinnering: ook binnen het luik BA is er juridische bijstand. U doet aangifte binnen het luik BA van uw contract Aansprakelijkheid als u schade veroorzaakt aan derden (art 6.5 en volgende BW).

Als u daarentegen zelf schade lijdt of bijvoorbeeld voor de rechtbank moet verschijnen wegens een strafrechtelijke overtreding, dan doet u een beroep op de rechtsbijstandsverzekering. Deze kan tussenkomst verlenen afhankelijk van de omvang van de onderschreven waarborg.

Wat zijn de meest voorkomende dossiers rechtsbijstand?

Met welke schadegevallen krijgt de Publieke Sector het vaakst te maken in het kader van rechtsbijstand? Nils Degryse, legal advisor: "De rechtsbijstandsverzekering wordt heel frequent gebruikt. In onze schadeaangiften zien wij onder andere heel vaak dat het gaat om het invorderen van schade aan de openbare ruimte die werd veroorzaakt door een aanrijding.

Daarnaast zijn er de gevallen waarbijeen politieagent aan zijn politiezone rechtshulp vraagt voor het verhalen van lichamelijke of morele schade in het kader van zijn beroepsactiviteit. De politiezone is, in het kader van artikel 52 van de wet op het politieambt, wettelijk verplicht om die toe te kennen en vraagt daarvoor een dekking bij zijn verzekeraar. Ook wij stellen vast dat geweld tegen politieagenten helaas steeds vaker voorkomt.

Deze twee soorten incidenten maken zowat 80% van onze schadeaangiften voor de publieke sector uit", zegt Degryse. 

In der minne of voor de rechtbank?

De filosofie van de rechtsbijstandsverzekering geeft de voorkeur aan een minnelijke oplossing. Een rechtszaak kan immers lang aanslepen en het is niet zeker of ze gaat uitmonden in een schadevergoeding. Er lopen nu al dossiers waarvan de eerste pleitdatum in de rechtbank pas binnen 10 jaar gepland is.

Wat zijn de hoofdwaarborgen?

De rechtsbijstandsverzekering dekt het extracontractuele verhaal van een verzekerde in geval van schade die door een derde wordt veroorzaakt buiten een contractueel verband. Dit kan het geval zijn bij schade aan een publiek domein door een verkeersongeval. Degryse: “Wij komen tussen om een schadevergoeding te krijgen: het versturen van een ingebrekestelling, verzamelen van bewijs, raming van de schade en de kosten. Bij betwisting wordt er een expert aangesteld. Indien nodig wordt een gerechtelijke procedure opgestart om de schade vergoed te krijgen.”

Daarnaast is er de strafrechtelijke verdediging van een verzekerde. Als een verzekerde in het kader van het uitoefenen van zijn functie in de publieke sector wordt vervolgd om te verschijnen voor een strafrechtbank, betaalt de rechtsbijstandsverzekering de kosten van de advocaat die de verzekerde zal verdedigen, tenzij het om opzettelijke feiten gaat.

Artikel 52 van de wet op het politieambt

Er zijn volgens dit artikel twee situaties waarbij een politieagent recht heeft op bijstand van een advocaat:

• Ofwel is de agent het slachtoffer van een gewelddaad tijdens de uitoefening van zijn functie of van een wraakactie in zijn privé-leven.
• Ofwel wordt hij in rechte gedagvaard wegens daden gesteld in de uitoefening van zijn functie.

Wanneer het bijvoorbeeld gaat om opzettelijke feiten of wanneer de schade beperkt is tot morele schade, dan wordt de rechtshulp niet systematisch toegekend.

Het Politiecollege is soeverein en de verzekeraar Rechtsbijstand zal steeds het akkoord van het college afwachten alvorens te handelen, tenzij het om dringende of ernstige zaken gaat. Kan het college ook weigeren? "Het college oordeelt over de feiten. Risico's horen nu eenmaal bij de job. Maar bijvoorbeeld de politie bekogelen met vuurwerk tijdens een oudejaarsnacht, dat gaat elk moreel kader te buiten”, zegt N. Degryse.

Wie kiest de advocaat?

In tegenstelling tot de verdediging binnen de waarborg BA heeft de verzekerde in geval van een gerechtelijke/administratieve procedure of arbitrage binnen de verzekering rechtsbijstand altijd recht op vrije advocaatkeuze. Voor u een advocaat onder de arm neemt, dient u wel te overleggen of er tussenkomst is en of een advocaat noodzakelijk is.

Wanneer er nog geen gerechtelijke procedure is, wat dan? “Geef het schadegeval alvast aan en verzamel getuigenissen, offertes, foto's en andere bewijzen, en bezorg een nauwkeurige beschrijving van de gebeurtenissen. Zo kunnen wij uw rechten van in het begin verdedigen", zo luidt het advies van de legal advisor. Deze acties zijn bijvoorbeeld belangrijk wanneer een aannemer onzorgvuldig te werk gaat en op die manier schade toebrengt aan het publieke domein.

Is Rechtsbijstand ook mogelijk binnen andere verzekeringscontracten?

Er is ook een rechtsbijstandsverzekering mogelijk binnen andere verzekeringscontracten, niet alleen in het contract Burgerrechtelijke Aansprakelijkheid:

• Zo kan er een waarborg rechtsbijstand bij een BA-autoverzekering worden afgesloten voor het wagenpark van een gemeente. Hier zal de verzekeraar u helpen om een schadevergoeding te ontvangen bij een verkeersongeval of u verdedigen bij een verkeersovertreding
• De waarborg rechtsbijstand afgesloten samen met een brandverzekering biedt hulp bij een geschil tussen de brandverzekeraar en de verzekerde. Zo zal een publieke entiteit juridische bijstand krijgen na een schadegeval waarbij een geschil ontstaat tussen deze organisatie en de brandverzekeraar
• Tot slot kan men bescherming bieden aan mandatarissen dankzij de BA Mandataris. Deze verzekering dekt de mandatarissen van gemeenten en OCMW’s. Indien zij strafrechtelijk vervolgd worden, zal de rechtsbijstand de procedurele kosten en lasten op zich nemen