Waar staat België op het vlak van overheidsopdrachten? Hoe staan de overheden tegenover de naleving van de wetgeving waaraan ze onderworpen zijn? Hoe zit het met transparantie en concurrentie?
Analyse van de gegevens over overheidsopdrachten
Meer dan 16.000 procedures voor overheidsopdrachten per jaar en zo'n 30.000 percelen voor 70 miljard euro, dat zijn de cijfers die komen uit de TenderBarometer die eind 2022 werd uitgegeven door de Stichting Overheidsopdrachten. Sinds januari 2016 verzamelt ze, in samenwerking met Tender Experts, informatie over overheidsopdrachten.
Het doel van de Stichting Overheidsopdrachten is om overheidsopdrachten meer bekendheid te geven en inzichten te delen die gebaseerd zijn op concrete gegevens. Door regelmatig dergelijke rapporten te publiceren, wil ze vooral het debat binnen de sector openen tussen aanbesteders en inschrijvers.
Enkele opvallende bevindingen
- Na een periode van beperkte stabiliteit van 2018 tot 2020 stijgt het aantal aankondigingen in 2021 terug tot het niveau van 2017.
- Ook het aantal percelen blijft constant, ondanks de nieuwe bepalingen die ertoe aanzetten om overheidsopdrachten te verdelen in percelen om kmo's meer toegang te bieden tot de opdrachten.
- Na de covidperiode, waarin het aantal publicaties licht is gedaald, zien we in 2022 opnieuw een toename, zowel van het aantal overheidsopdrachten als van het aantal percelen.
- Traditiegetrouw zijn er in het tweede kwartaal het meeste aankondigingen. In 2022 was er vooral in het vierde kwartaal een toename van het aantal publicaties, wat lijkt te wijzen op een nieuwe tendens.
- Het verdelen in percelen komt de laatste drie jaar vaker voor buiten de overheidsdiensten: de sector van het onderwijs, gezondheidszorg, cultuur, enz., met gemiddeld twee percelen per opdracht, tegenover 1,68 percelen bij de overheid.
- In tegenstelling tot de verwachtingen wordt er in de Europese instellingen het minst onderverdeeld in percelen (1,34 percelen per opdracht).
- Op gewestelijk niveau publiceerde Wallonië tot 2020 meer overheidsopdrachten dan Vlaanderen. Die tendens is vanaf 2021 gekeerd.
- In de dienstensector merken we een aanzienlijke daling van het aantal inschrijvers sinds 2020. Daar zijn we van 4,4 inschrijvingen per perceel in 2020 naar 3,6 gegaan in 2022.
Wie zijn de inschrijvers in de dienstensector?
Voor de dienstensector zijn dit de bedrijven die de meeste opdrachten en/of percelen binnenhalen op alle aanbestedingen die tussen begin 2016 en eind 2022 zijn aangekondigd:
Kijken we specifiek naar de inschrijvers voor verzekeringsopdrachten, dan noteren we in de tabel slechts drie spelers, wat al heel weinig is. De tendens op middellange - lange termijn is echter niet hoopgevend. Vandaag zijn er nog slechts twee spelers die present tekenen.
Focus op de Overheidsopdracht Verzekeringen
Laten we ook de gegevens van Tenderwolf, een andere bedrijf dat onder andere een online platform voor de opvolging van publicaties aanbiedt, er even bij betrekken. Welke lessen kunnen we trekken uit de analyse van de TenderWolf-gegevens die eigen zijn aan de overheidsopdrachten verzekeringen? .
- De stijging van het aantal overheidsopdrachten in het verzekeringsdomein gaat traag: + 3% per jaar. Ze volgt daarmee de algemene tendens.
- Het aandeel overheidsopdrachten uitgegeven door Wallonië blijft gemiddeld gelijk aan dat van Vlaanderen op vier jaar, ook al zijn er verschillen op jaarbasis.
- Wat de lokale overheden betreft, blijft er een opmerkelijk verschil bestaan, met een lager gemiddelde in Vlaanderen. Dit kan wellicht verklaard worden doordat er in Vlaanderen vaker een beroep wordt gedaan op gezamenlijke opdrachten (gemeenten, OCMW's en politiezones die zich gaan groeperen).
- In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Wallonië is het aandeel overheidsopdrachten uitgegeven door de lokale overheden de laatste jaren gestegen, maar blijft het toch onvoldoende ten opzichte van het aantal betrokken entiteiten. Het gemiddelde van zes opdrachten per jaar zou in de toekomst idealiter moeten verdubbelen.
Wat betreft verzekeringen is het voor de aanbesteder gemakkelijker dan in andere sectoren om in te schatten wie zal deelnemen aan de overheidsopdracht. Ook de transparantie over de gunningen ligt hoger dan in de rest van de markt: van alle toegekende overheidsopdrachten in België zou er voor 33% ervan informatie worden verschaft over de gunning tegenover 58% voor verzekeringsopdrachten. Dat kan worden verklaard door de actieve deelname van verzekeringsconsultants in procedures voor overheidsopdrachten.
Onderhandelingsprocedure of niet?
Volgens de gegevens van TenderWolf voor het jaar 2022 zou in Vlaanderen de onderhandelingsprocedure worden toegepast in de meerderheid van de opdrachten (55%) terwijl Wallonië eerder kiest voor procedures zonder onderhandeling (53% tegenover 37% in Vlaanderen).
Nog een laatste kleine kanttekening: momenteel bestaat er geen specifieke opleiding voor het beroep van overheidsinkoper. Om iets aan die situatie te doen, heeft de Stichting Overheidsopdrachten zich vooropgesteld om een specifieke opleiding van 40 dagen uit te werken, waarvan het programma de nodige kennis om overheidsinkoper te worden, zal combineren met de masteropleiding supply chain.