Alcohol en drugs, gsm’en achter het stuur, vermoeidheid. Iedereen is zich bewust van welk risicogedrag verkeersongevallen veroorzaakt. Alleen: al te vaak zien we die problemen enkel bij anderen, en niet bij onszelf. Een ‘optimism bias’ die de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV), het Agence wallonne pour la Sécurité routière (AWSR) en verzekeraar AXA proberen te keren. ‘We moeten af van de mindset dat de anderen in het verkeer het probleem zijn.’
Philippe Courouble, Director Corporate Property & Casualty AXA Belgium, zet de omvang van het probleem meteen op scherp. ‘Wie de laatste vijf jaar slechts één ongeval heeft gehad, denkt soms van zichzelf een goede chauffeur te zijn. Maar met dat palmares presteer je 4 keer slechter dan het Belgische gemiddelde, dat rond de 20 jaar ongevalvrij ligt.’
Belinda Demattia, woordvoerster van AWSR, treedt hem bij. ‘We denken te snel: le problème, c’est les autres. Veel bestuurders zijn zich wel bewust van wat risicogedrag is, maar hebben de neiging om die risico’s voor zichzelf te minimaliseren.’
5 types van bestuurders die zichzelf overschatten
‘We zien vijf types van weggebruikers die zichzelf overschatten’, gaat Courouble verder. ‘Er zijn de jongeren, waar de problemen zich vooral situeren rond de smartphone. Dan zijn er de chauffeurs die al langer rondrijden maar door hun ervaring nonchalant worden. De volgende categorie zijn chauffeurs die door het gebruik van alcohol of andere drugs zichzelf overschatten. Een andere groep staat principieel afwijzend tegenover de wegcode, vooral op vlak van maximumsnelheid. En tot slot zijn er de chauffeurs die te veel vertrouwen op rijhulpsystemen zoals adaptieve cruise control of rijstrookassistentie.’
We kijken niet objectief naar ons risicogedrag op de weg
Die neiging tot zelfoverschatting is te verklaren vanuit de gedragspsychologie. ‘Er zijn twee concepten die hand in hand gaan bij het aanwakkeren van dat gedrag’, zegt Werner De Dobbeleer, woordvoerder van VSV.
‘Enerzijds is er de ‘optimism bias’, een denkpatroon waarbij we niet objectief naar alle mogelijke risico’s van een bepaalde handeling kijken. Dat is op zich geen slecht instinct: het versnelt ons denkproces en vermijdt dat we nooit tot actie overgaan. Maar dat wordt uiteraard een probleem als je dat op je rijgedrag toepast.’
Gaat hand in hand met die optimism bias: de confirmation bias. ‘Zolang je ongevalvrij blijft rijden ondanks je overdreven snelheid, ga je die snelheid niet meer als een risico beschouwen’, gaat De Dobbeleer verder. ‘Dat wordt snel rechtgezet als je dan uiteindelijk wel een ongeval krijgt, maar dan is het natuurlijk al te laat.’
De juiste reflexen aanleren voor een grotere verkeersveiligheid
Geen gebrek aan kennis en doelgroepen dus. Maar hoe bereik je die mensen, als ze van zichzelf niet vinden dat ze moeten aangesproken worden op hun gedrag?
‘We ontwikkelen het jaar rond campagnes die erop gericht zijn om mensen de juiste reflexen aan te kweken wanneer ze zich in het verkeer begeven, vertelt De Dobbeleer. ‘Er zijn voortdurend een honderdtal vrijwilligers op de baan naar beurzen, evenementen, scholen en bedrijven.’
‘We maken de omvang van het risico duidelijk met bijvoorbeeld een tuimelwagen die je doet ondervinden hoe belangrijk het dragen van een gordel is. Of een VR-toepassing die fietsers met eigen ogen doet ondervinden wat de dode hoek van een vrachtwagen precies is. En met onze crashmobiel, ook een VR-toepassing, laten we mensen aan den lijve ondervinden hoe snel het kan mislopen als je je laat afleiden door je gsm achter het stuur.’
Ook de Grote Verkeersquiz die AXA, VSV en AWSR elk jaar samen organiseren, probeert weggebruikers meer te laten nadenken over hun gedrag in het verkeer. ‘Iedereen weet dat hij niet te snel mag rijden, dus met kennis alleen verander je geen gedrag, maar het is wel een noodzakelijke voorwaarde voor gedragsverandering’, legt De Dobbeleer uit. ‘Bovendien komen er elk jaar nieuwe verkeersregels bij. Wie die niet kent, kan moeilijk veilig de weg op gaan.’
De Grote Verkeersquiz werd in 2024 827.514 keer volledig gespeeld (77% meer dan in 2023) en telde in totaal 372.821 unieke deelnemers (76% meer dan in 2023).
Gedragswijzigingen in het verkeer: werk van lange adem
Aan inspanningen geen gebrek, maar halen ze iets uit? ‘Je kan dit niet in een keer oplossen’, erkent Demattia. ‘Dit is een langetermijnproces van sensibilisering, mentaliteits- en gedragswijziging. Maar we zien wel een effect. Wallonië kampt in vergelijking met Vlaanderen met een relatief groter probleem op vlak van alcohol achter het stuur, maar in de groep tussen 18 en 30 jaar zien we dat wel afnemen.’
Wat kan een verzekeraar als AXA doen? ‘Wij proberen via onze kanalen dezelfde boodschappen over te brengen en mensen te sensibiliseren’, zegt Courouble. ‘Fleetmanagers zijn belangrijk voor ons. Zij weten als geen ander dat de directe en indirecte kosten van ongevallen als gevolg van zelfoverschatting flink kunnen oplopen.’
Veel bestuurders zijn zich wel bewust van wat risicogedrag is, maar hebben de neiging om die risico’s voor zichzelf te minimaliseren.
Zolang je ongevalvrij blijft rijden ondanks je overdreven snelheid, ga je die snelheid niet meer als een risico beschouwen.
Wie de laatste vijf jaar één ongeval heeft gehad, presteert 4 keer slechter dan het Belgische gemiddelde.
In samenwerking met:
