Vrijwilligerswerk geeft veel voldoening: je helpt anderen uit de nood, je doet waar je goed in bent en je ontmoet veel nieuwe mensen. Bovendien wordt je werk enorm gewaardeerd, ook al is het niet betaald. Tegelijkertijd is het ook belangrijk dat je als vrijwilliger goed beschermd bent tegen onvoorziene gebeurtenissen. Hieronder zetten we op een rijtje welke verzekeringen er bestaan voor vrijwilligerswerk.
Vrijwilliger met wettelijke immuniteit (via een verplichte verzekering)
Een ongeval is snel gebeurd. In al je enthousiasme als vrijwilliger kan er natuurlijk al eens een foutje gemaakt worden of kan je soms schade veroorzaken aan andermans goederen. En ook dan geldt: potje breken, potje betalen … Dat is het basisprincipe van de burgerlijke aansprakelijkheid.
Als het ongeval plaatsvindt in het kader van vrijwilligerswerk voor een vzw die ook betaalde medewerkers heeft, is op de eerste plaats de organisatie zelf burgerlijk aansprakelijk en niet jij als vrijwilliger. Vrijwilligers genieten in dit geval een vorm van wettelijke immuniteit: als ze een fout maken, zijn ze daarvoor niet persoonlijk aansprakelijk. Organisaties kunnen de schade dan vergoeden via hun eigen verzekering BA (burgerlijke aansprakelijkheid).
Vzw’s met betaald personeel die daarnaast regelmatig een beroep doen op vrijwilligers, zijn verplicht om een dergelijke verzekering af te sluiten. Dat is de zogenaamde ‘verzekeringsplicht’ in het kader van de federale Vrijwilligerswet, die sinds 2005 in heel België van kracht is. Op die manier is er via jouw organisatie een dekking voor de materiële schade en de verwondingen die je als vrijwilliger veroorzaakt aan anderen.
De organisatie kan besluiten om deze verzekering BA aan te vullen met een verzekering tegen lichamelijke schade of een rechtsbijstandverzekering. Vraag als vrijwilliger in een vzw met betaald personeel dus zeker na waarvoor je juist verzekerd bent.
Let op: de verplichte verzekering BA voor organisaties geldt enkel voor schade veroorzaakt aan derden, niet voor de schade die een vrijwilliger zelf oploopt. Anderzijds hebben organisaties in Vlaanderen die actief zijn in het domein Welzijn, Gezondheid en Gezin een uitgebreidere verzekeringsplicht. Dat wordt sinds 2009 gegarandeerd via het Vlaams Decreet Vrijwilligerswerk. Dergelijke organisaties moeten hun vrijwilligers ook verzekeren voor schade toegebracht aan andere vrijwilligers of voor de lichamelijke en materiële schade die vrijwilligers zelf lijden tijdens hun vrijwilligerswerk.
Vrijwilliger zonder wettelijke immuniteit (afwezigheid van de verzekeringsplicht)
Voor kleinere organisaties geldt er geen verzekeringsplicht. Het gaat dan bijvoorbeeld om vzw’s zonder personeel of feitelijke verenigingen. Dergelijke organisaties hebben geen rechtspersoonlijkheid en daarom genieten de individuele vrijwilligers er geen wettelijke immuniteit. Dat betekent echter niet dat een feitelijke vereniging niets kan ondernemen voor de bescherming van haar vrijwilligers: ze kan wel degelijk zelf het initiatief nemen om een verzekering BA af te sluiten om zo alle vrijwilligers te verzekeren. Daarnaast zijn ook een verzekering rechtsbijstand en een ongevallenverzekering interessante pistes voor een feitelijke vereniging om de bescherming uit te breiden.
Ben je als vrijwilliger niet beschermd door je organisatie of doe je vrijwilligerswerk zonder het netwerk van een organisatie, dan kan je ook steeds je eigen familiale verzekering inroepen om mogelijke schade aan derden te dekken. En om helemaal gerust te zijn, is er de ongevallenverzekering privéleven of de hospitalisatieverzekering, zodat je de nodige financiële bescherming geniet als je als vrijwilliger zelf het slachtoffer van een ongeval wordt.
Gratis vrijwilligersverzekering in Vlaanderen en Wallonië
Gratis vrijwilligersverzekering in Vlaanderen
In Vlaanderen kunnen feitelijke verenigingen die met vrijwilligers werken, sinds januari 2018 gebruikmaken van een gratis vrijwilligersverzekering. Die wordt aangeboden door het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk en bevat de mogelijkheid om maximaal 1 000 vrijwilligersuren per jaar te verzekeren. Ook Nederlandstalige organisaties in Brussel kunnen een beroep doen op de gratis vrijwilligersverzekering. Ze dekt:
- buitencontractuele burgerlijke aansprakelijkheid
- rechtsbijstand
- lichamelijke ongevallen
Gratis vrijwilligersverzekering in Wallonië
Ook in de Waalse provincies en in Brussel (via de Franse Gemeenschapscommissie Cocof) kunnen vzw’s en feitelijke verenigingen onder bepaalde voorwaarden genieten van een gratis vrijwilligersverzekering, gesubsidieerd door de Nationale Loterij. Deze verzekering dekt buitencontractuele burgerlijke aansprakelijkheid, rechtsbijstand en lichamelijke schade.
Informeer jezelf over je status als vrijwilliger
Heldere communicatie over jouw status als vrijwilliger is een belangrijk onderdeel van de manier waarop je je vrijwilligerstaak kan vervullen. Die dient op de eerste plaats vanuit de vereniging zelf te vertrekken, maar aarzel niet om ook proactief bepaalde verzekeringskwesties aan te kaarten en om verduidelijking te vragen. Dat komt de hele organisatie ten goede en zorgt ervoor dat netelige kwesties achteraf vermeden worden.
Slotsom: als vrijwilliger is het niet altijd duidelijk wat de juridische status van je organisatie is. Als je als vrijwilliger actief wordt, ga dan zeker na of jouw organisatie een verplichte BA-verzekering heeft of eventueel gebruikmaakt van de gratis vrijwilligersverzekering. Als dat niet het geval is en je zelf over een verzekering BA privéleven beschikt, bekijk dan nog even grondig de voorwaarden ervan.
